In Nederland zijn er steeds meer hoogbegaafde kinderen die (tijdelijk) niet (meer) naar school gaan. Vaak begint dit met kleine signalen: buikpijn voor school, steeds grotere weerstand tegen lessen of een sterke terugval in motivatie. Bij een deel van deze kinderen loopt het uiteindelijk zo vast dat ze “thuiszitters” worden.
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een andere manier van leren en denken. Ze doorzien snel verbanden, hebben behoefte aan diepgang en autonomie. In een klassiek onderwijssysteem voelen ze zich daardoor soms onbegrepen of juist overvraagd. Als de leerstof te makkelijk of te herhalend is, kunnen verveling en frustratie ontstaan. In andere gevallen lopen ze vast op sociale aspecten of ervaren ze prestatiedruk. Het gevolg: schooluitval.
Rechten en plichten
In Nederland geldt leerplicht (tot 16 jaar) en daarna de kwalificatieplicht (tot 18 jaar of totdat een startkwalificatie – mbo niveau 2, havo of vwo – is behaald). Dat betekent dat kinderen formeel verplicht zijn onderwijs te volgen. Maar er zijn uitzonderingen en routes:
Vrijstelling van inschrijving (artikel 5, Leerplichtwet): In bijzondere gevallen kan een kind worden vrijgesteld van schoolbezoek, bijvoorbeeld bij ernstige psychische of lichamelijke problemen. Hiervoor is een verklaring van deskundigen nodig.
Thuisonderwijs: In Nederland is structureel thuisonderwijs niet erkend, behalve bij uitzonderlijke vrijstelling. Er bestaan wel ouderinitiatieven en particuliere scholen die flexibeler omgaan met hoogbegaafde kinderen.
Onderwijs op maat: Scholen hebben een zorgplicht. Dat betekent dat zij moeten zoeken naar een passende plek, ook als de reguliere school niet lukt. Soms kan dit via speciaal onderwijs, soms via een bovenschoolse voorziening.
Samenwerking met de leerplichtambtenaar: Als een kind thuiszit, krijgt de leerplichtambtenaar hiervan bericht. Deze persoon bewaakt dat er gewerkt wordt aan een oplossing en dat de rechten van het kind niet uit het oog worden verloren.
Mogelijke oplossingen en routes
Individueel onderwijsplan op school: Binnen een bestaande school kan maatwerk geboden worden, zoals versnelling, compacten, verrijking of een eigen leerroute.
Specifieke hoogbegaafdengroepen: Sommige scholen of samenwerkingsverbanden bieden voltijds hoogbegaafdenonderwijs.
Particuliere scholen of thuiswerkmogelijkheden: Er zijn particuliere instellingen die veel flexibiliteit bieden, vaak met kleine groepen of online onderwijs. Deze zijn meestal niet bekostigd door de overheid.
Online en hybride vormen van leren: Steeds vaker zijn er digitale platforms of trajecten waarbij kinderen vanuit huis, deels in eigen tempo, onderwijs volgen.
Begeleiding buiten school: Denk aan plusgroepen, huiswerkbegeleiding of coaching gericht op hoogbegaafdheid.
Voor ouders is het vaak een zoektocht: hoe combineer je de wettelijke verplichtingen met het welzijn van je kind? Belangrijk is dat er altijd in overleg wordt gegaan met school, het samenwerkingsverband en de leerplichtambtenaar. Het doel van de wet is niet om te straffen, maar om ervoor te zorgen dat ieder kind onderwijs en ontwikkelingskansen krijgt.
Wanneer je hoogbegaafde kind niet meer naar school gaat, kan dat erg zwaar en verwarrend zijn. Voor je kind maar ook voor jou als ouder. Je krijgt te maken met emoties, zorgen om de ontwikkeling van je kind en daarnaast ook met regels en instanties. We hebben een korte lijst opgesteld om je een overzicht te geven en tips.
1. Herkennen en erkennen
Signalen: terugkerende schoolweigering, lichamelijke klachten (buikpijn, hoofdpijn), motivatieverlies, boosheid of somberheid.
Belangrijk: neem deze signalen serieus. Het gaat niet om “niet willen”, maar vaak om “niet meer kunnen”.
2. Jouw rechten en plichten als ouder
Leerplicht (5 t/m 16 jaar) en kwalificatieplicht (tot 18 jaar): je kind moet formeel onderwijs volgen.
Zorgplicht van de school: de huidige school moet meedenken over een passende oplossing, ook als jouw kind daar niet meer terechtkan.
Leerplichtambtenaar: zodra je kind langdurig thuiszit, komt deze erbij. Hij/zij controleert de naleving van de wet, maar ook dat er gezocht wordt naar een oplossing.
Vrijstelling: in uitzonderlijke gevallen kun je (tijdelijk) vrijstelling krijgen van schoolbezoek. Hiervoor heb je verklaringen van deskundigen nodig.
3. Directe stappen die je kunt zetten
Ga in gesprek met de school
Vraag om een gesprek met de intern begeleider en/of zorgcoördinator.
Bespreek maatwerkopties: versnellen, compacten, verrijking, tijdelijk aangepaste roosters.
Neem contact op met het samenwerkingsverband
Elke regio heeft een samenwerkingsverband dat verantwoordelijk is voor passend onderwijs.
Zij kunnen alternatieven aanbieden, zoals een voltijd hoogbegaafdengroep of tussenvoorziening.
Betrek de leerplichtambtenaar actief
Zie deze persoon niet als tegenstander, maar als iemand die kan helpen druk te zetten op een oplossing.
Zoek (tijdelijk) alternatieven
Online onderwijs of hybride programma’s.
Particuliere scholen of initiatieven speciaal voor hoogbegaafde kinderen.
Externe begeleiding zoals plusgroepen, coaching of dagbesteding.
4. Praktische tips voor thuis
Structuur: ook als je kind thuiszit, is een dagritme belangrijk.
Autonomie: laat je kind meedenken over leerdoelen en activiteiten.
Rijk aanbod: gebruik boeken, online cursussen, musea, projecten of wetenschappelijke workshops.
Sociaal contact: zoek gelijkgestemden, bijvoorbeeld via ouderverenigingen of hoogbegaafden-netwerken.
Enkele voorbeelden van zulke verenigingen:
Oudervereniging Pharos – Landelijke vereniging van ouders van hoogbegaafde kinderen
Stichting Mensa FondsHoogbegaafd-Hoger onderwijsHome - National Talent Centre of the NetherlandsHomepage | BekinaJe mag er zijn! - Stichting IQ+Wired To Create – Connect – Empower – InspireHomepage - Balans
5. Waar kun je hulp vinden?
Ouders & Onderwijs: landelijk informatiepunt.
Ouders van Hoogbegaafde Kinderen (oudersgroepen/verenigingen).
Hoogbegaafden-specialisten: coaches, psychologen of onderwijsbegeleiders.
Gemeente/jeugdhulp: soms kan via de Jeugdwet begeleiding of ondersteuning geregeld worden.
Meraki - Begeleiding hoogbegaafde en hoogsensitieve jongeren
Begeleiding van het hoogbegaafde kind thuis en op school - Ludiq Ludiq
6. Belangrijk om te onthouden
Jij staat niet alleen: veel ouders maken dit mee.
De wet biedt kaders, maar ook ruimte om maatwerk te zoeken.
Het welzijn van je kind staat altijd voorop – onderwijs moet bijdragen aan ontwikkeling, niet afbreken.
Aangepast: Woensdag 24 September 2025 om 12:55
© Bijzonder in Arnhem 2025
